اشتراك جفت در خفاش مادر و دختر

خاله يا خواهر ناتنى

لورى واليگرا
ترجمه: زينب همتى

اين تصور كه مادر و دختر، و احتمالاً حتى مادربزرگ، به دنبال يك جفت يكسان باشند براى تعداد زيادى از ما انسان ها منزجر كننده است. اما براى خفاش نعل اسبى بزرگ ماده، شريك بودن در يك جفت توليد مثل كننده قوى تضمين كننده تولد نوزادان سالم و تقويت كننده گروه اجتماعى است. غالب خفاش هاى نعل اسبى بزرگ ماده (Rhinolophus ferrumequinum) در طول زندگى خود به دفعات جفت گيرى كرده و اين عمل را نيز با يك نر ويژه انجام داده اند. اين بدان معناست نوزادانى كه در فصول مختلف توليد مثلى متولد مى شوند بسيار شبيه يكديگر خواهند بود. علاوه بر اين پژوهشگران معتقدند كه نوزادان دختر مادرشان را تا مكان هاى جفت گيرى تعقيب كرده و سعى مى كنند با همان خفاش نرى جفت گيرى كنند كه مادرشان با او جفت گيرى مى كند. «استفان روسيتر» جانورشناس گروه زيست شناسى دانشگاه كوئين مرى لندن معتقد است مشترك بودن جفت هاى جنسى موجب استحكام پيوندهاى اجتماعى شده و از طرفى سطوح همكارى را در يك كلنى خفاش افزايش مى دهد. به گفته «روسيتر»: «اين ماده ها هستند كه جفت هاى خود را انتخاب مى كنند. اما ما هنوز نمى دانيم آنها اين كار را چگونه صورت مى دهند، چگونه اين اطلاعات را به نوزادان دختر خود منتقل مى كنند، يا چگونه از درون گشن گيرى اجتناب مى كنند؟» اشتراك جفت در ميان خفاش ها مى تواند موجب ايجاد تعدادى روابط گيج كننده شود. در مواردى آزمايش هاى ژنتيكى نشان داده اند كه يك خفاش ماده و خاله ناتنى اش، خواهرانى ناتنى هستند كه از طرف پدر يكى مى باشند.
• كاخ خفاش ها
خفاش هاى نعل اسبى بزرگ به دليل شبيه بودن بينى خود به نعل اسب به اين اسم معروف شده اند. در اين خفاش ها بينى به شكل چينى پوستى است كه برگه بينى ناميده مى شود. اين برگه ها به خفاش ها در رديابى صدا كمك شايانى مى كنند. طول اين خفاش ها ۷ سانتى متر، وزنشان حدود ۳۴ گرم و فاصله ميان دو نوك بال در آنها تا ۴۰ سانتى متر مى رسد. به گفته «بروك فنتون» پروفسور زيست شناسى از دانشگاه اونتاريوى غربى: «هر خفاش نعل اسبى ماده در هر آبستنى تنها يك نوزاد به دنيا مى آورد. از طرفى خفاش هاى ماده هر ساله توليد مثل نمى كنند. اما از آنجا كه اين خفاش ها مى توانند تا ۳۰ سال عمر كنند بنابراين احتمال دارد ۵ نسل از ماده ها با خانواده هاى مشابهى از خفاش هاى ماده اى كه با يكديگر هيچ ارتباطى ندارند در زير يك سقف زندگى كنند.
خفاش هاى نعل اسبى ماده اى كه «روسيتر» بررسى كرد در ساختمانى متروكه در «وودچستر» واقع در جنوب غربى انگلستان زندگى مى كردند. از آنجا كه اين ساختمان نيمه كاره رها شده بود خفاش هاى ماده اين امكان را يافته بودند كه در آنجا مستقر شده و به بزرگ كردن نوزادان خود مشغول شوند. خفاشان نر، جداگانه و در غارى در نزديكى اين ساختمان متروكه زندگى مى كردند. ماده ها تنها در فصول جفت گيرى به اين غار رفته و با نر دلخواه خود جفت گيرى مى كردند. «روسيتر» و هم گروهى هايش بين سال هاى ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۲ از اين خفاش ها نمونه بردارى كرده (نمونه بردارى از اين خفاش ها معمولاً با به دام انداختن آنها در تور صورت مى گرفت) و نمونه هايى از پوست بال اين خفاش ها را جمع آورى كردند. در آن زمان دانشمندان قادر بودند ۱۹ ژن مختلف را در يك گروه مشتمل بر ۴۵۲ خفاش كه شامل خفاش هاى مادر، نوزادان و پدران بودند، مورد تجزيه و تحليل قرار دهند. پژوهشگران پس از تجزيه و تحليل ژنتيكى نمونه هاى جمع آورى شده توانستند مادر ۳۷۱ خفاش و پدر ۲۳۲ خفاش را شناسايى كنند. پژوهشگران همچنين توانستند جفت هاى توليدمثل كننده را شناسايى كنند. مطالعات تكميلى نشان داد كه جفت گيرى خفاش هاى ماده با نرها به صورت تصادفى نبوده و ماده ها تنها با نرهاى ويژه اى جفت گيرى مى كنند. اين يافته ها دلالت بر اين مسئله دارد كه ماده ها و نوزادان دختر آنها در فصل جفت گيرى يك نر را انتخاب مى كنند و براى جفت گيرى هاى بعدى نيز به سمت او مى روند. به اعتقاد «روسيتر» خفاش ها در ديگر نقاط جهان بسيار كم مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته اند و همين مسئله باعث شده كه اطلاعات ناچيزى در مورد رفتار جفت گيرى خفاش ها وجود داشته باشد؛ ممكن است خفاش هاى ديگر نيز عادات جفت گيرى مشابه با خفاش نعل اسبى بزرگ داشته باشند. «گرى مك كراكن» پروفسور بوم شناسى و زيست شناسى تكاملى دانشگاه تنسى نيز با اين عقيده موافق است. او مى گويد ممكن است خفاش هاى ديگر نيز به همين شيوه عمل كنند. اطلاعات ژنتيكى مربوط به خفاش نعل اسبى بزرگ بسيار زياد است. اما بررسى صورت گرفته تنها نوك يك قله يخى است. هنوز معلوم نشده است كه چرا و چگونه خفاش هاى ماده، نرهاى بالقوه خود را انتخاب مى كنند. هم «روسيتر» و هم «مك كراكن» معتقدند كه آنها اين كار را با كمك بوى خفاش نر انجام مى دهند. چرا كه نرها قلمرو اطراف خود را با مايع روغنى كه از گونه هايش خارج مى شود، علامت گذارى مى كند. «فنتون» معتقد است كه بررسى صورت گرفته توسط «روسيتر» بسيار مهم است چرا كه مدت زمان زيادى صرف آن شده و از طرفى اطلاعات ژنتيكى به دست آمده در اين زمينه نيز بسيار زياد است. علاوه بر اين او موافق است كه اين مطالعه اطلاعات زيادى در مورد رفتارهاى جفت گيرى خفاش ها به دست نمى دهد. وى مى گويد: «به عنوان مثال ما نمى دانيم كه آيا در غار خفاش ماده با نرهاى مختلفى آميزش مى كند يا خير؟» «روسيتر» از دوربينى براى زير نظر قرار دادن ماده ها در درون ساختمان متروكه استفاده مى كند اما او تاكنون موفق نشده است از وسيله اى براى مشاهده جفت گيرى واقعى خفاش ها درون غار استفاده كند. اما او به وفادار بودن به همسر در خفاش ها معتقد است زيرا مى گويد كه من و همكارانم مى ديديم كه خفاش هاى ماده هر سال به همان مكان جفت گيرى سال قبل خود باز مى گشتند. علاوه بر اين مايع منى خفاش هاى نر پس از جفت گيرى منعقد شده و پلاكى را در دهانه واژن خفاش هاى ماده تشكيل مى دهد. اين پلاك تا زمان آبستنى خفاش ماده باقى مانده و از جفت گيرى احتمالى ماده با نرهاى ديگر جلوگيرى مى كند.
NationalGeographic.com,sep.2005