شاه عباس در سال ۱۶۱۷، یعنی ۱۹۶ سال قبل از انعقاد معاهده گلستان، به محمد قاسم که یک بازرگان بود ماموریت داد برای جلب حمایت کرملین از ایران در جنگ با عثمانی به مسکو سفر کند.
درمیان هدایا و تحفه های پیشکشی محمد قاسم به تزار میخائیل فدورویچ، خنجری جواهرنشان دیده می شد که دسته آن با یاقوت و فیروزه تزئین شده بود.
چهار قرن بعد این خنجر زیبا همچنان در گنجینه موزه های کرملین در مسکو توجه هر بیننده ای را به خود خیره می کند.
این اثر هنری تنها یکی از هزاران قطعه هدیه دربارهای ایران و سایر ملل به کرملین است که طی قرن ها از آنها حفاظت شده است.
حال بخش کوچکی از هدایای شاهان صفوی و سلاطین عثمانی به تزارهای روسیه در قرن های ۱۶ و ۱۷ میلادی به واشنگتن منتقل شده اند تا در نمایشگاه "تزارها و شرق" موسسه اسمیتسونئین، بخشی از تاریخ دیپلماسی این سه کشور را به تصویر بکشند.
گالری عکس از نمایشگاه "تزارها و شرق" را ببینید.
به گفته دکتر معصومه فرهاد، سرپرست موزه داران گالری های سکلر و فریئر موسسه اسمیتسونئین، ۶۴ قطعه بی نظیر در این نمایشگاه در معرض دید عمومی قرار گرفته و ۲۵ تای آن متعلق به ایران است.
بسیاری از آثار به نمایش گذاشته برای نخستین بار است که خارج از روسیه به تماشا گذاشته می شوند.
در میان این آثار سپری زرنشان دیده می شود که در قرن شانزدهم به وسیله استاد محمد مومن ساخته شده است. به گفته موزه داران، به احتمال زیاد این سپر در قزوین تولید شده است.
محمد مومن این سپر را از یک ورق فولاد ساخته و خطوط مورب زری کاری شده روی آن منقش به تصاویر شکارگاه است. جواهرات به کارگرفته شده در ساخت این سپر یاقوت و فیروزه هستند.
از دیگر آثار به نمایش گذاشته شده، یک شمشیر جواهر نشان به همراه غلاف و دو تیغه شمشی متعلق به قرن هفدهم است.
شمشیرهای ساخت ایران به خاطر ظرافت، استحکام و برندگی خود در میان اشراف زادگان روسیه طرفداران زیادی داشتند. در این حال، صنعت کاران روسیه از شمشیرها و سایر سلاح ها و هدایای ایران و عثمانی را کپی برداری می کردند و از روی آنها سلاح های جدیدی را می ساختند.
علاوه بر ادوات نظامی تشریفاتی، اشیای گرانبهای دیگری از ایران مانند پرده های نفیس، پارچه های گران قیمت به کارگرفته شده در تهیه زین اسب های سلطنتی و هدایای درباره ایران به کلیسای ارتودکس روسیه نیز در این نمایشگاه دیده می شود.دیپلماسی در خدمت اقتصاد
نمایشگاه "تزارها و شرق" سیاست خارجی بخشی از دوران حکومت صفوی را در به کارگیری همزمان اهرم های دیپلماسی و تجارت برای پیشبرد منافع ملی به تصویر می کشد.
رشد صنعت نساجی و فرش ایران در دوره صفوی و به خصوص در دوران زمامداری شاه عباس، حکام و تجار ایران را وادار کرد در پی راه مناسب و امنی برای گسترش صادرات خود به بازارهای اروپایی باشند.
بی ثباتی در روابط با عثمانی و جنگ های طولانی با این کشور باعث شد، شاهان صفوی از توسعه روابط سیاسی و فرستادن هیات های نمایندگی با شکوه به مسکو برای برقراری مسیر تجاری جدید تلاش کنند.
خانم فرهاد درباره روابط تجاری ایران و روسیه تزاری در دوره صفوی می گوید: "علت اصلی گسترش تجارت میان ایران و روسیه در دوره صفوی ابریشم ایران بود. ابریشم ایران در روسیه و اروپا خیلی طرفدار داشت."
به گفته خانم فرهاد جنگ های ایران و عثمانی دسترسی تاجران ایرانی را به دریای مدریترانه مشکل می کرد. به همین خاطر صفوی ها در پی این برآمدند با گسترش روابط با روسیه، علاوه بر بندرهای خلیج فارس، مسیر جدید و آسان تری را برای صادرات محصولات خود برقرار کنند.
مبادلات تجاری با روسیه و اروپا از طریق دریای خزر و رودخانه ولگا مسیر مطمئن و کوتاهی بود که با استقبال تاجران اروپایی مواجه شد.
اولین سفیر درباره صفوی در سال ۱۵۲۱ به وسیله شاه اسماعیل روانه مسکو شد. اعزام هیات های سیاسی و تجاری ایران به روسیه در دوران حکومت شاه عباس به اوج رسید ولی با به روی کار آمدن جانشین های او این روابط به تدریج رو به سردی گرائید.
علاوه بر اعضای دربار و فرماندهان نظامی که به عنوان سفیر نزد دولت روسیه فرستاده می شدند، شاهان صفوی گاهی بازرگانان را مامور ارسال پیام به دربار کرملین می کردند.هر کدام از این هیات های نمایندگی که عازم کرملین می شدند، با خود هدایا و تحفه های گرانبهایی را همراه می بردند و ماموران دربار روسیه با دقت و وسواس آنها را دفاتر دولتی ثبت و تحویل خزانه می دادند.
بازرگانان ایرانی همواره از همراهی هیات های رسمی استقبال می کردند زیرا می توانستند بدون پرداخت مالیات و در قالب یک مقام رسمی مالتجاره خود را به روسیه منتقل کنند. بسیاری از این بازرگانان، تاجران ارمنی ابریشم بودند.
بازرگانانی هم که همراه هیات ها فرستاده می شدند، با خود هدایایی برای پیشکش می بردند که از نظر ارزش کمتر از هدایای سلاطین نبود.
شمشیر، زره، زین و یراق اسب، اشیای تزئینی، پرده های نفیس و فرش های گرانبها از جمله این هدایا بودند.
سفرا و تجار ایرانی هدایایی را نیز به کلیسای ارتدکس روسیه پیشکش می کردند زیرا رهبران این کلیسا نفوذ زیادی در دربار داشتند و می توانستند در بهبود روابط نقش موثری داشته باشند.
حضور ارامنه جلفا در دربار صفوی نیز نقش مهمی در توسعه مراودات شاهان صفوی و کلیسای ارتودکس داشت.
علاوه بر دربار صفوی، سلاطین عثمانی نیز در این دوران سعی داشتند روابط خود را با کرملین مستحکم کنند. هدف از این کار گشترش روابط بازرگانی و توسعه بازار کالاهای این کشور در روسیه و اتحاد سیاسی با مسکو در برابر سایر دولت های اروپایی بود.
سلاح های تشریفاتی، زره، زین و یراق اسب و اشیای تزئینی مانند ساعت و قمقمه جواهرنشان از جمله موارد به نمایش گذاشته شده از دوران عثمانی در این نمایشگاه است।منبع : BBC
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر