راز مورچه هاى اسرارآميز

كارل زيمر ترجمه: طاهره رنجبر ادوارد ويلسون حشره شناس دانشگاه هاروارد معتقد است كه موفق به حل يك راز بوم شناختى ۴۸۷ ساله شده است. در ۱۵۱۸ برخى از نخستين سكونتگاه هاى اسپانيايى تبارها در دنياى جديد در جزاير هيسپانيولا در اثر هجوم حيرت انگيز مورچه ها ويران شد. تاريخ نويس اسپانيايى بارتلوم دولاس كازاس در يادداشت هايش اشاره مى كند كه تمامى كشتزارهاى منطقه نيست و نابود شدند. «گويى كه آتشى از آسمان نازل شده و آنها را خاكستر كرده است.» اما به رغم تمام اين خرابى ها، هويت مورچه هاى مهاجم هيچگاه كشف نشد. دكتر ويلسون كه متخصص مورچه هاست براى حل اين راز از مورخان كمك گرفته است. او از جزئيات موجود در گزارش هاى آن دوره براى تنگ كردن حلقه گونه هاى ممكن استفاده كرد. از جمله سرنخ هايى كه بيش از همه در نوشته ها به آن اشاره شده نيش گزنده مورچه ها و عادت آنها به زندگى در ريشه گياهان بود. بدين ترتيب تنها گونه موجود در جزيره هيسپانيولا كه با تصورات دكتر ويلسون جور درمى آيد مورچه آتشى مناطق استوايى Solenopsis geminata است.اما مورچه هاى آتشى گياهخوار نيستند و همانطور كه دكتر ويلسون خاطرنشان مى سازد، آنها بخش عمده اى از غذايشان را از حشرات شهدخوارى مانند شته ها و حشرات كوچكى از اين دست تهيه مى كنند. اين حشرات كه شيره گياهان را مى مكند مقدار زيادى آب همراه با قند و اسيدهاى آمينه كه غذاى مورچه هاى آتشى است، توليد مى كنند و مورچه ها نيز در عوض با نيش هاى گزنده شان از آنها در برابر شكارچيان دفاع مى كنند. دكتر ويلسون حدس مى زند كه انفجار جمعيت مورچه ها در ۱۵۱۸ پس از آنكه مهاجرنشينان اسپانيايى گونه هاى جديدى از حشرات شهدخوار را با خود به هيسپانيولا آوردند، روى داده است. وى متوجه شد كه نخستين محموله گياهان در ۱۵۱۶ از جزاير قنارى به اينجا رسيده است. پس از آن مورچه هاى آتشى بومى مناطق استوايى شروع به حمايت از اين حشرات كردند و بدين ترتيب جمعيت هردوگونه به شدت افزايش يافت. دكتر ويلسون مى گويد كه رابط بين مورچه ها و حشرات شهدخوار از چشم اسپانيايى ها پنهان شده بود آنها فقط مى ديدند كه هربار به گياهى دست مى زنند نيش مورچه ها آماده پذيرايى است. ويلسون حدس مى زند كه اين بار مورچه هاى كله گنده، Pheidole megacephara، مجرمان اصلى بودند. اين مورچه بومى آفريقا همان مورچه اى است كه اخيراً منجر به خسارات زراعى در ساير مناطق استوايى شده است. اين گونه به طور كاملاً تصادفى به جزيره آنتى لس راه يافته است. اين جزيره احتمالاً يكى از نخستين جاهايى است كه مورچه ها به آن هجوم آورده و خساراتى را به بار آورده اند. گونه هاى مهاجم يك تهديد جدى عليه كشاورزان و گونه هاى بومى در خطر محسوب مى شوند. چنانچه حق با دكتر ويلسون باشد، مورچه ها از نخستين روزهاى ورود كاوشگران اروپايى به قاره جديد تاثيرات زيادى از خود برجاى گذاشته اند. دكتر ويلسون مى گويد كه اين ماجرا تقريباً از وقتى كه پاى نخستين اروپائيان به اينجا رسيده، شروع شده است. NewYorkTimes, Jan.2005