پرواز ادامه دارد...

سيروس برزو

زمانى كه در ۱ فوريه ۲۰۰۳ سرنشينان فضاپيماى كلمبيا آماده مى شدند به زمين بازگردند اصلاً فكر نمى كردند تا دقايقى ديگر ناو كيهانى آنان به هزاران قطعه تبديل شود و نام آنان بعد از ده كيهان نورد آپولو-۱ و فضاپيماى چلنجر در فهرست قربانيان كيهان نوردى آمريكا به ثبت برسد. اين حادثه دقايقى بعد از ورود فضاپيما به جو زمين رخ داد و به يك باره «حادثه نابودى كلمبيا» در صدر اخبار رسانه هاى گروهى جهان قرار گرفت و همه را در شوك فرو برد. ناسا- سازمان فضانوردى آمريكا- بار ديگر ضربه اى وحشتناك خورد كه آثار و عواقب آن سال ها بر فعاليت هاى اين تشكيلات سايه انداخت. بلافاصله هياتى براى بررسى دلايل حادثه تشكيل و بررسى كليه عكس ها، فيلم ها و قطعات جمع آورى شده آغاز گرديد. خلاصه حاصل تحقيقات اين نكته را فاش كرد كه يك تكه فوم دليل اين حادثه بوده است. اما اين تكه فوم از كجا آمد؟
فضاپيماها براى رسيدن به مدار زمين از دو موشك جامدسوز و موتور فضاپيما استفاده مى كنند. موتور فضاپيما از مخزن بزرگى بهره مند مى شود كه در بيرون از بدنه نصب شده و تا مدار زمين فضاپيما را همراهى مى كند. سوخت مايع اين منبع بايد در دماى منفى ۲۱۷ درجه نگهدارى شود به همين دليل براى جلوگيرى از ايجاد يخ روى بدنه، آن را با عايق ويژه اى از جنس فوم مى پوشاندند. حتى در اين وضعيت هم يخ زدگى هايى در روى همين فوم به چشم مى خورد. در جريان آخرين پرتاب فضاپيماى كلمبيا، يك تكه ۶۲۳ گرمى از عايق محافظ منبع خارجى سوخت كه از آن جدا شد به سپر حرارتى بال چپ فضاپيما برخورد كرد. اين برخورد باعث لطمه به سپر حرارتى و بالاخره حادثه نابودى فضاپيما گرديد.به دنبال كشف دليل حادثه، ناسا با صرف بودجه اى در حدود ۱۴ ميليارد دلار به برطرف كردن عوامل حادثه پرداخت. اينك تعداد زيادى حسگر (سنسور) بر روى بال هاى شاتل نصب گرديده كه مى توانند هر مشكلى را فوراً اطلاع دهند. نصب دوربين هاى اضافى بر روى بدنه شاتل امكان كنترل تصويرى نقاط حساس را به مركز هدايت پرواز مى دهد. چند دوربين نصب شده بر روى بازوى مكانيكى كه در تغييرات تازه بر روى شاتل به سيستم كنترل اضافه شد، وضعيت بدنه خارجى را نشان مى دهد. نصب جعبه سياه در فضاپيما و استفاده از گرم كننده هاى الكتريكى براى مخزن بخارى از جمله ديگر تغييرات انجام شده است. همچنين گروه تحقيق حادثه كلمبيا ۱۵ توصيه ايمنى به ناسا داده است تا در پروازهاى آينده رعايت كند.
اما ظاهراً با تمام اين پيش بينى ها، مسئولين ناسا هنوز هم ترديد دارند كارها روبه راه باشد. فضاپيماى ديسكاورى، طبق برنامه بايد به ايستگاه فضايى بين المللى متصل شود. براى اطمينان بيشتر از وضعيت سلامت كيهان پيما، قرار است ضمن عمليات ملاقات و اتصال ديسكاورى با ايستگاه، كريكالف و فيليپس سرنشينان آن عكس هايى از جوانب مختلف شاتل فضايى بگيرند تا اگر مشكلى در بدنه وجود داشت مشخص شود. اگر كارشناسان تشخيص دهند به بدنه فضاپيما صدمه اى وارد آمده پيش بينى شده است كه كيهان نوردان آن را ضمن انجام راهپيمايى فضايى برطرف كنند. البته اين تنها يك بخش از بازرسى فنى ديسكاورى است.براى كيهان نوردان سه راهپيمايى فضايى نيز در نظر گرفته شده تا به طور دقيق تمامى بدنه خارجى ناو مورد بررسى قرار گيرد و در صورت وجود صدمه به تعمير آن بپردازند. ناسا همچنين براى حالت حادتر قضيه نيز راه حلى انديشيده است. در صورت بروز صدمه غيرقابل تعمير توسط فضانوردان، طرحى با عنوان «پرواز شماره ۳۰۰ شاتل فضايى» پيش بينى شده است. در اين صورت فضاپيمايى كه قرار است دومين پرواز بعد ديسكاورى را انجام دهد با ۴ تا ۶ نفر به مدار پرتاب مى شود. اين گروه سفينه خود را به ايستگاه فضايى متصل كرده و تعدادى از خدمه ديسكاورى را به زمين باز خواهند گرداند. بقيه گروه مى توانند تا تعمير كامل شاتل در ايستگاه بمانند. اين افراد مى توانند تا ۹۰ روز و حتى بيشتر در همانجا اقامت كنند. البته چنين عملياتى تاكنون سابقه نداشته و از نظر فنى هم بسيار پيچيده به نظر مى رسد.
•••
•برنامه ديسكاورى از پرتاب تا فرود
روز اول
بعد از پرتاب ديسكاورى و بلافاصله بعد از استقرار آن در مدار زمين، فضانوردان با استفاده از كامپيوتر به بررسى تصاوير دوربين هاى مختلفى مى پردازند كه در جريان پرواز برداشته شده اند. سپس فيلم و تصاوير به مركز هدايت پرواز ارسال مى شوند. كليه اطلاعات فرستاده شده در طول شب توسط كارشناسان مختلف مركز هدايت پرواز بررسى مى شوند تا اگر لطمه اى به بدنه خارجى وارد آمده باشد مشخص شود.
روز دوم
اين روز به بررسى كار بازوى مكانيكى كه دوربين بر روى آن نصب شده، داده هاى حسگرهاى نصب شده بر روى بال و بدنه، وضعيت دستگاه هاى اتصال با ايستگاه فضايى، لباس مخصوص راهپيمايى آزاد در فضا و غيره خواهد گذشت كه تقريباً همگى به بررسى وضعيت سلامت شاتل فضايى مربوط مى شود.
روز سوم
بررسى نهايى عمليات الحاق به ايستگاه فضايى، عكسبردارى سرنشينان ايستگاه فضايى از زاويه هاى مختلف شاتل ضمن انجام عمليات الحاق، انجام اتصال با ايستگاه مدارى و بالاخره ورود گروه كيهان نوردان ديسكاورى به ايستگاه فضايى بين المللى.
روز چهارم
كيهان نوردان پس از بررسى هاى همه جانبه برروى حسگرها و بازوى مكانيكى شاتل فضايى، همچنين دستگاه هاى مربوط به راهپيمايى فضايى، نخستين مصاحبه خود را با خبرنگاران مستقر در مركز هدايت پرواز انجام خواهند داد. بعد از اين مصاحبه يك بار ديگر سيستم هاى مربوط به راهپيمايى فضايى كنترل مى شود و در صورت طبيعى بودن همه چيز دريچه بين ايستگاه فضايى و ديسكاورى بسته شده، فشار هواى داخل فضاپيما به ۲/۱۰ پوند بر اينچ مربع كاهش مى يابد و اتاقك ويژه راهپيمايى آماده عمليات مى شود.
روز پنجم
آخرين مراحل آماده سازى براى راهپيمايى فضايى، آغاز راهپيمايى فضايى، باز شدن دريچه بين ايستگاه فضايى و شاتل. دو نفر از كيهان نوردان شاتل جهت پشتيبانى راهپيمايان بازوى مكانيكى شاتل را فعال مى كنند. در جريان راهپيمايى فضايى، كيهان نوردان براساس دستورالعملى كه آموزش ديده اند به بررسى جوانب مختلف مورد نظر بدنه خارجى شاتل مى پردازند. در پايان راهپيمايى اول، بار ديگر دريچه هاى بين شاتل ايستگاه مدارى بسته مى شود تا راهپيمايان بتوانند با تنظيم فشار هوا به داخل محفظه ويژه شاتل بازگردند. در مرحله بعد بار ديگر فشار هوا بين شاتل و ايستگاه فضايى تنظيم شده و كيهان نوردان به ايستگاه بازمى گردند.
روز ششم
انتقال مواد حمل شده به فضا براى ساكنان ايستگاه، انجام دو مصاحبه جداگانه با رسانه هاى گروهى، آماده سازى لوازم و تجهيزات براى دومين راهپيمايى فضايى، بسته شدن دريچه بين ايستگاه مدارى و شاتل جهت تنظيم فشار هوا براى راهپيمايى فضايى.
روز هفتم
در اين روز برنامه اى تقريباً مشابه روز پنجم انجام مى شود و كيهان نوردان به بررسى مجدد بدنه خارجى شاتل فضايى مى پردازند.
روز هشتم
نتيجه تحقيقات به شاتل منتقل مى شود. سرنشينان ديسكاورى به تجزيه و تحليل وضعيت كار و برنامه راهپيمايى روز بعد مى پردازند. دريچه بين شاتل و ايستگاه فضايى بسته مى شود تا فشار هواى داخل ديسكاورى براى راهپيمايى فضايى آماده شود.
روز نهم
سومين و آخرين راهپيمايى صورت مى گيرد كه طى آن راهپيمايان به بررسى نهايى اطلاعات و تصاوير، همچنين شيوه كار بازوى مكانيكى حامل دوربين هاى فيلمبردارى و عكاسى مى پردازند. جمع آورى اين اطلاعات نه تنها براى بازگشت مطمئن اين گروه لازم است بلكه نشان مى دهد حسگرها، دوربين ها، بازوى مكانيكى و ديگر تجهيزات و وسايل بازدارنده حادثه اى مشابه كلمبيا تا چه حد كارآمد و مفيد هستند. لازم به ذكر است كه در جريان راهپيمايى هاى انجام شده كليه وسايل و تجهيزات ايستگاه فضايى نيز به كيهان نوردان در تهيه عكس و اطلاعات يارى مى رسانند. در پايان راهپيمايى بار ديگر دريچه بين ايستگاه فضايى و شاتل كه در جريان كار راهپيمايان باز شده بود مجدداً بسته مى شود تا آنان بتوانند به راحتى به كابين شاتل برگشته و خود را از شر لباس هاى سنگين و دست و پاگير ويژه ورود به فضاى آزاد كيهانى خلاص كنند.
روز دهم
كيهان نوردان به آماده سازى وسايل و تجهيزات براى بازگشت به زمين مى پردازند. از جمله وسايلى همچون بازوى مكانيكى كه در مخزن بار فضاپيما در حالت غيرفعال قرار مى گيرد.
روز يازدهم
در صورت حصول اطمينان از نبود حالت فوق العاده و خطرناك، فضانوردان به داخل كابين فضاپيما رفته و لباس هاى ويژه را مى پوشند سپس ديسكاورى را از ايستگاه مدارى جدا و پرواز مستقل را آغاز مى كنند.
روز دوازدهم
فضانوردان سيستم كنترل پرواز و ديگر تجهيزات را براى بازگشت آماده مى كنند. از جمله كارهايى كه بايد در اين روز انجام شود قرار دادن نتايج كار در محل مخصوص، بسته بندى و جاى دادن تجهيزات و وسايل در كمدها و كلاً قرار دادن اشيا در وضعيت خاص فرود است.
روز سيزدهم
عمليات فرود آغاز مى شود. در بخش باربرى را مى بندند و عمليات فرود را آغاز مى كنند. فضاپيما وارد اقشار جو زمين مى شود. آخرين مرحله كار، فرود فضاپيما در باند مخصوص در كيپ كندى است.
روزنامه شرق