شيوه اى جديد براى تعيين جنسيت در دايناسورها

پيشكشى از يك استخوان شكسته

آليس كليمن
ترجمه: زينب همتى



گاهى اوقات آنچه كه در ظاهر ضرر و زيان به نظر مى رسد در اصل مفيد و سودآور مى شود. هنگامى كه ديرين شناس موزه «راكيز»، «جك هورنر»، هليكوپترى را براى انتقال فسيل هاى تازه كشف شده مربوط به Tyrannosaurus rex كرايه كرد متوجه شد كه استخوان ران ۲ تنى دايناسور براى حمل با هليكوپتر بسيار سنگين است. هورنر با بى ميلى تمام اين استخوان نادر را از وسط به دو نيم كرده و در ادامه اين دو تكه را به نزد هم دانشگاهى خود، «مرى شوايتزر»، در دانشگاه ايالتى كاروليناى شمالى فرستاد. لازم به ذكر است كه فسيل هاى مزبور در سال ۲۰۰۲ در يك ناحيه بسيار دورافتاده در مونتانا كشف شده بودند.
پس از انتقال فسيل ها به دانشگاه، شوايتزر بلافاصله نمونه ها را باز كرده و از مشاهده آنچه كه مى ديد، بسيار شگفت زده شد. وى مى گويد: «من استخوان ها را باز كرده و به همكارم نگاه كردم و گفتم ما صاحب يك دايناسور ماده باردار هستيم.»
به گفته شوايتزر، استخوان ران دايناسور داراى يك لايه داخلى بسيار ويژه است كه به استخوان نخاعى معروف است. تا پيش از اين تصور مى شد كه اين لايه تنها در پرندگان ماده اى كه تخمك گذارى مى كنند، ديده مى شود. پرندگان و طبق شواهد موجود تعدادى از دايناسورها اين لايه را براى ذخيره كلسيم در خود توسعه مى دهند. با كمك لايه مزبور ديگر توليد تخم، لايه بيرونى استخوان آنها را تضعيف نمى كند. به اعتقاد شوايتزر، تنها دايناسورهاى عضو خانواده theropodها كه همانند پرندگان داراى استخوان هاى نازك و توخالى هستند اين لايه را در خود توسعه مى دهند. كشف شوايتزر به ديرين شناسان كمك مى كند تا از اين پس بتوانند به راحتى جنس دايناسورها را از هم تفكيك كرده و از طرفى ارتباط ميان دايناسورها و پرندگان را اثبات مى كند. به گفته وى «آنچه كه ما يافته ايم دامنه اى از شباهت ها است كه از ريخت شناسى تا فيزيولوژى توليدمثل را دربرمى گيرد.»
شكسته شدن استخوان پيشكشى ارمغان ديگرى را نيز به همراه آورد. فسيل ها معمولاً هنگامى تشكيل مى شوند كه استخوان قديمى با مواد معدنى جايگزين شود. بسيارى از مردم تصور مى كنند اگر مواد معدنى فسيل از بين برود ديگر چيزى از فسيل به جاى نخواهد ماند. اما هنگامى كه تكنسين آزمايشگاه شوايتزر اين كار را كرد-۶۸ ميليون سال پس از مرگ T-rex. استخوان را بسيار انعطاف پذير يافت، بافت نرمى كه داراى سلول هاى استخوانى و رگ هاى خونى فراوان با سلول هاى خونى قرمز داخل آن بود.
هدف بعدى شوايتزر اين است كه تغييرات شيميايى صورت گرفته در بافت ها به هنگام فسيل شدن را دريابد و متوجه شود كه آيا هر مولكول DNAاى توانايى حفظ شدن پس از فسيل شدن را دارد يا خير؟ وى در اين رابطه گفت: «هيچ شاخه اى از دانش شيمى نمى تواند توضيح دهد كه چگونه اين بافت هاى نرم تا به امروز حفظ شده و باقى مانده اند. شوايتزر معتقد است كه فهم چگونگى حفظ شدن مواد در سطح مولكولى به ديرين شناسان كمك مى كند تا بتوانند قديمى ترين حيات بر روى سطح زمين را رديابى كنند. اين تنها شروع آن چيزى است كه اميدواريم در جهات مختلف به پيش برود و به ما اطلاعاتى را بدهد كه تاكنون در جست وجوى آنها نبوده ايم.
Discover.com,Sep.2005
روزنامه شرق