بحثى پيرامون يكى از خطرناكترين عواقب گرم شدن زمين

علاج واقعه قبل از وقوع بايد كرد

سوجاتا بيراوان- سودهير چلا راجان*
ترجمه: على عبدالمحمدى


يكى از تناقضات آشكار در رابطه با پديده زيست محيطى «گرم شدن زمين» (Global Warming) اين است كه كشورهاى در حال توسعه كه مسئوليت چندانى در قبال انتشار گازهاى گلخانه اى (گازهاى آلايندة محيط زيست) نداشته و اصولاً بسيار كمتر از ممالك توسعه يافته در مزاياى حاصل از فرآيند صنعتى سازى شريك بوده اند، بيشترين آسيب را از پيامدهاى وضع نامطلوب فعلى متحمل خواهند شد. يكى از اين پيامدها بالا آمدن سطح آب درياها خواهد بود كه اين نيز به نوبه خود موجبات پديد آمدن افواج عظيم آوارگان را فراهم خواهد ساخت. تأثير اين پديده ناخوشايند آب و هوايى بيش از همه در كشورهاى فقير حس خواهد شد، زيرا ساكنان اين مناطق از قديم الايام با خطر ويرانى املاك و مستغلات خويش بر اثر وقوع سيلاب هاى دريايى عظيم آشنا بوده اند.
اما رفتار كشورهاى غنى با سيل آوارگان احتمالى چگونه بايد باشد؟ بهترين و منصفانه ترين راه براى حل اين معضل اساسى به نظر نگارندگان اين مقاله «فراهم ساختن زمينه هاى لازم براى مهاجرت تدريجى مردمان ساكن در مناطق آسيب پذير به نواحى امن تر» بر اساس يك فرمول واقع بينانه است. در فرمول پيشنهادى ما، هر كشورى كه تاكنون سهم بيشترى را در گرم شدن زمين از خود به نمايش گذاشته است بايد ميزبانى تعداد بيشترى از اين آوارگان را بر عهده بگيرد.
مدل هاى محافظه كارانه يا به عبارتى خوش بينانه اقليمى و هيدرولوژيكى نشان مى دهند كه ميانگين سطح آب درياها تا سال ۲۰۵۰ تا حدود يك فوت (كمى بيش از ۳۰ سانتى متر) افزايش خواهد يافت، فارغ از اقدامات جديدى كه امروزه با هدف كاستن از انتشار گازهاى گلخانه اى انجام مى شود. در برخى موارد حتى ممكن است كشور يا جزيره اى به طور كامل از صفحه روزگار محو شود؛ جلودار اين قضيه جزيره «تاوولا» (Tavula) در اقيانوس آرام است كه دولت حاكم بر آن از استراليا و زلاندنو در همسايگى خود خواسته است تا اتباع اين كشور را به موازات فرو رفتن آن در اعماق آب پناه دهند.
كار زيادى براى جلوگيرى از وقوع اين رويداد فجيع از دست ما بر نمى آيد: اقيانوس هاى جهان مقدار فوق العاده عظيمى از چيزى را در خود نهفته دارند كه اصطلاحاً اينرسى حرارتى (Thermal Inertia) ناميده مى شود. اين پديده نيز به خودى خود اين معنا را نهفته دارد كه تأثيرات ناشى از تغييرات زيست محيطى بسيار به آهستگى رخ مى نمايانند. به عنوان مثال، مجموع عواقب ناشى از انتشار گازهاى گلخانه اى طى حدود ۱۵۰ سال گذشته در دوران توسعه صنعتى فقط اكنون خود را به صورت آغاز گرم شدن زمين ظاهر ساخته است و البته اين گرمايش تا مدت هاى مديدى پس از به اجرا گذاشته شدن سياست هاى معقول در راستاى كاهش انتشار گازهاى گلخانه اى تداوم خواهد يافت. بنابراين، فارغ از اينكه ما چه اقدامى براى مقابله با اين قبيل پديده ها انجام دهيم، موجى از آوارگان در نتيجه بروز تغييرات آب و هوايى به پا خواهد خاست.
يك گزينه براى رفتار با اين پديده انسان ستيز، محكم كردن مرزها و عادت دادن خودمان به شيون هاى آوارگانى است كه همواره از ما طلب يارى مى كنند. يك راهكار منطقى تر و منصفانه تر، براى كشورهايى از قبيل چين و هند كه نقش عمده اى را در انتشار گازهاى گلخانه اى در محيط ايفا مى كنند اين است كه اجازه ورود بيش از ۲۰۰ ميليون نفرى كه تا سال ۲۰۸۰ در معرض از دست دادن خانه ها و كاشانه هاى خويش در نتيجه بالا آمدن آب درياها قرار دارند به اين كشورها صادر شود.
اما چه تعداد از ساحل نشينان بايد به مناطق امن تر نقل مكان كنند؟ طبق فرمول ما، به عنوان مثال، ايالات متحده آمريكا كه يكى از اصلى ترين انتشاردهندگان گازهاى گلخانه اى در جهان به شمار مى رود حدود ۲۱ درصد آوارگان ناشى از تغييرات آب و هوايى را هر سال جذب خواهد كرد. ونزوئلا (در آمريكاى جنوبى) به عنوان بيستمين عضو در فهرست اصلى ترين كشورهاى توليدكننده گازهاى گلخانه اى كمتر از ۱ درصد آوارگان را جذب خواهد كرد. اگر چنين برنامه اى در سال ۲۰۱۰ به مورد اجرا گذاشته شود آنگاه ايالات متحده، به عنوان مثال، بايد آمادگى پذيرايى از ۱۵۰ تا ۵۰۰ هزار آواره را هر سال تا حدود ۷۰ سال آينده داشته باشد (براى مقايسه بد نيست اشاره شود كه آمريكا اكنون سالانه يك ميليون مهاجر قانونى را مى پذيرد).
پذيرش اين مهاجران مى تواند عملاً به نفع كشورهاى ميزبان تمام شود، زيرا بسيارى از كشورهايى كه وظيفه ميزبانى از مهاجران را بر عهده خواهند گرفت با بحرانى به نام «بحران جمعيت» مواجهند كه عملاً بازار كار اين قبيل كشورها را به واسطه كاهش تدريجى نيروى كار و افزايش تدريجى تعداد بازنشستگان تحت تأثير قرار داده است.
موج فزاينده آوارگانى كه در نتيجه بروز تغييرات آب و هوايى مجبور به ترك سكونتگاه هاى خويش خواهند شد البته در همه جا يكسان نخواهد بود. در حالى كه مردم ساكن در كشورهاى غنى معمولاً قادر خواهند بود تا با توسل به شيوه هايى همچون احداث ديواره هاى ساحلى، پرداخت حق بيمه و نصب و راه اندازى سيستم هاى هشدار سريع از خود و اموال خود حراست به عمل آورند، تأثير گرمايش زمين براى ممالك فقير «مصيبت بار» خواهد بود. راه حلى نظير آنچه ما در اينجا پيشنهاد داده ايم اگرچه ممكن است نسبتاً دشوار و پيچيده به نظر بيايد، اما راه بشردوستانه اى است كه هرگز نبايد از پرداختن به آن براى مقابله با يكى از خطرناكترين تأثيرات گرم شدن زمين غافل ماند.
The International Herald Tribune, May.2005
* رؤساى دو مجمع سياستگزارى فعال در زمينه تغييرات آب و هوايى در كمبريج ماساچوست
روزنامه شرق