منطقى كه تكنيك را هوشمند كرد

همه لوازم پيرامون ما كه آسايش را برايمان معنا مى كند و تكنيك «اتومات» و «هوش مصنوعى» را در بطن خود دارد از ابداع پروفسور لطفى زاده دانشمند ايرانى تبار و مبدع منطق فازى، نشان دارد. پروفسور «لطفى زاده» كه در جهان علم به پروفسور «زاده» مشهور است، مخترع منطق علمى نوين «فازى» است كه جهان صنعت را دگرگون كرد.
امروزه هيچ دستگاه الكترونيكى اى از جمله وسايل خانگى بدون اين منطق در ساختار خود ساخته نمى شوند. با منطق فازى پروفسور لطفى زاده، ابزار هوشمند مى شوند و توانايى محاسبه در آنان نهادينه مى شود.
•از شوروى به تهران، از تهران به آمريكا
او در سال ۱۹۲۱ در شهر باكو در جمهورى آذربايجان به دنيا آمد. پدرش ژورناليست ايرانى بود كه در آن زمان به دلايل شغلى در باكو به سر مى برد و مادرش پزشك روس بود.
وى ده ساله بود كه در اثر قحطى و گرسنگى سراسرى سال ۱۹۳۱ به اتفاق خانواده به وطن پدرى اش ايران بازگشت. لطفى زاده در دبيرستان البرز تهران، تحصيلات متوسطه را به پايان رساند و در امتحانات كنكور سراسرى، مقام دوم را كسب كرد. در سال ۱۹۴۲ رشته الكترونيك دانشگاه تهران را با موفقيت به پايان رساند و طى جنگ دوم جهانى براى ادامه تحصيلات به آمريكا رفت.
او در سال ۱۹۴۶ موفق به اخذ مدرك ليسانس از دانشگاه ماساچوست شد. در سال ۱۹۴۹ به دريافت مدرك دكترا از دانشگاه كلمبيا نائل شد و در همين دانشگاه با تدريس در زمينه «تئورى سيستم ها» كارش را آغاز كرد. او در سال ۱۹۵۹ به بركلى رفت تا به تدريس الكتروتكنيك بپردازد و در سال ۱۹۶۳ ابتدا در رشته الكتروتكنيك و پس از آن در رشته علوم كامپيوتر كرسى استادى گرفت.
لطفى زاده به طور رسمى از سال ۱۹۹۱ بازنشسته شد. وى كه مقيم سانفرانسيسكو است، به پروفسور «زاده» مشهور است. لطفى زاده به هنگام فراغت به سرگرمى محبوبش عكاسى مى پردازد. او عاشق عكاسى است و تاكنون شخصيت هاى معروفى همچون ترومن و نيكسون، روساى جمهور آمريكا، رو به دوربين وى لبخند زده اند.
سرگرمى ديگر لطفى زاده «HI FI» است. او در اتاق نشيمن خود بيست و هشت بلندگوى حساس تعبيه كرده تا به موسيقى كلاسيك با كيفيت بالا گوش كند.
پروفسور لطفى زاده داراى بيست و سه دكتراى افتخارى از دانشگاه هاى معتبر دنيا است، بيش از دويست مقاله علمى را به تنهايى در كارنامه علمى خود دارد و در هيات تحريريه پنجاه مجله علمى دنيا مقام «مشاور» را دارا است.
•تئورى منطق فازى در يك نگاه
بر خلاف آموزش سنتى در رياضى، او منطق انسانى و زبان طبيعت را وارد رياضى كرد. شايد بتوان با دو رنگ سياه و سفيد مثال بهترى ارائه داد. اگر در رياضى، دو رنگ سياه و سفيد را صفر و يك تصور كنيم، منطق رياضى، طيفى به جز اين دو رنگ سفيد و سياه نمى بيند و نمى شناسد. ولى در مجموعه هاى نامعين منطق فازى، بين سياه و سفيد مجموعه اى از طيف هاى خاكسترى هم لحاظ مى شود و به اين طريق فصل مشترك ساده اى بين انسان و كامپيوتر به وجود مى آيد.
اين منطق حدود چهل سال پيش در آمريكا توسط لطفى زاده پايه ريزى شد. و براى اولين بار در سال ۱۹۷۴ در اروپا براى تنظيم دستگاه توليد بخار، در يك نيروگاه كاربرد عملى پيدا كرد. با پيشرفت چشمگير ژاپن در عرصه وسايل الكترونيكى، در سال ۱۹۹۰ كلمه «فازى» در آن كشور به عنوان «كلمه سال» شناخته شد.
لطفى زاده عقايد اجتماعى خاصى دارد كه از حساسيت او به وضع كشورهاى كمترتوسعه يافته حكايت دارد. او مى گويد: «من به هر كشورى كه سفر مى كنم از استادان دانشگاه سئوال مى كنم كه آيا شما مى توانيد با پولى كه مى گيريد زندگى كنيد؟ در آلمان پاسخ مثبت است ولى در ايران و ديگر كشورها از جمله بلغارستان، رومانى، تركيه، لهستان، پاسخ منفى است. و اين براى پيشرفت علم و دانش مناسب نيست و بايد كارى انجام داد.»
«به طور كلى آنچه در مورد كشورهاى جهان مى توان گفت اين است كه يك «نوكلونياليسم» در حال شكل گيرى است. در نتيجه يك كشورى مثل لهستان كه ۸۴ درصد از صنعت خود را فروخته است؛ و حتى كار به خريد زمين هاى اين كشورها هم رسيده است، نتيجه اين كه افراد اين كشورها در آينده فقط براى آلمان و آمريكا كار خواهند كرد، نه براى خود.»
لطفى زاده كه در فرهنگ هاى مختلف تركى، روسى، ايرانى و آمريكايى باليده است اين را امتياز خود مى داند و مى گويد شما از اين طريق به طبيعت بشر بيشتر پى مى بريد: «براى مثال من پنج سال رئيس دانشكده بودم و در بحث و نظرخواهى، نظرات آنانى كه تك فرهنگى بودند، نسبى بود، ولى من هر نظرى كه مى دادم به مرور زمان، درستى نظر من ثابت مى شد، براى اين كه من فرهنگ هاى مختلف را مى فهمم و درك مى كنم، در جايى كه مثلاً آمريكايى ها به علت تك فرهنگى بودن اين ويژگى را نمى توانند درك كنند.»
BBC