ناسا نظريه دكتر بهرام مبشر را پذيرفت

محمد سلطانى
تيم هاى تلسكوپ هاى فضايى «اسپيتزر» و «هابل» قدمى تازه براى شناخت يك بچه كهكشان در عالم نوزاد برداشتند. تلسكوپ هاى فضايى هابل و اسپيتزر يك كهكشان فوق العاده پرجرم را در فضا شناسايى كردند كه در دورترين فاصله هايى كه تاكنون شناخته شده است، رصد شده اند. اين مسئله از آن جهت براى اخترشناسان تعجب آور بود كه اولين كهكشان ها در عالم عرفاً اين گمان را به يدك مى كشند كه اين توده هاى ستاره اى بسيار كوچكتر از آن هستند كه پس از چندى با يكديگر برخورد كنند و پديدآور كهكشان هاى بزرگترى چون راه شيرى ما باشند.
دكتر بهرام مبشر از موسسه علوم تلسكوپ هاى فضايى كه كاشف اين كهكشان بوده است، گفت: به نظر مى رسد اين كهكشان در ظرف صد ميليون سال اوليه پس از انفجار بزرگ به سرعت و به طرزى شگفت انگيز، عظيم الجثه تر شده است. وى افزود: اين كهكشان تقريباً ۸ بار بيشتر از راه شيرى در ستارگان جرم سازى كرده است و تنها در يك لحظه شكل گيرى ستارگان در آن متوقف شده است. به نظر مى رسد اين كهكشان به طور نابهنگامى رشد كرده است. اين كهكشان با دقت زيادى به تقريباً ۱۰ هزار كهكشان ديگر كه در بسته اى كوچك از آسمان قرار دارند و ميدان هاى فراژرف هابل ناميده مى شوند، اشاره مى كند. در سايه تحقيقات هابل اين منطقه ژرف ترين مناظر و تصاوير را به صورت مرئى و نزديك به طول موج فروسرخ از عالم به دست مى دهد و نيز در عميق ترين زمينه ديد تلسكوپ فضايى اسپيتزر است كه البته اين دو بزرگترين رصدخانه هاى بنيادين پيمايش عمقى در آسمان هستند.
اين كهكشان به دورى دورترين اجرام و كوازارهايى است كه تاكنون شناخته شده اند. نورى كه امروز از آن به ما مى رسد در واقع سفر خود را زمانى آغاز كرده است كه هستى تنها ۸۰۰ ميليون سال عمر داشته است. دانشمندان با عكاسى از آن گمان مى بردند كهكشانى بسيار جوان يا اصطلاحاً كهكشانى نوزاد را يافته اند اما در عوض كهكشانى نوجوان را آشكار كرده بودند كه نسبت به كهكشان هاى هم عصر كيهانى خود بسيار بزرگتر بوده است و پيش از اين كاملاً به حد بلوغ رسيده بوده است. دوربين پيشرفته پيمايش آسمان هابل (ACS) هرگز موفق به رويت اين كهكشان نشده است. اين در حالى است كه در حقيقت ميدان فراژرف هابل دورترين تصوير تهيه شده اى است كه تاكنون در نور مرئى از اعماق جهان به دست آمده است و نمايانگر اين واقعيت است كه نور آبى آن به جهت سفرى از نوع سال نورى و گذر از ميان گازهاى هيدروژن حائل جذب شده بوده است (همچون تلاش براى ديدن كف درياچه اى كه مملو از لجن است). فى الواقع اين كهكشان با استفاده از دوربين فروسرخ هابل و طيف نمايى چند جزيى ( NICMOS) و نيز با يك دوربين فروسرخى كه برروى تلسكوپ بسيار بزرگى (VLT) واقع در رصدخانه جنوبى اروپا نصب است رويت شده است. اما در اين طول موج ها كهكشان بسيار كم نور و قرمزرنگ است. با اين حال تعجب واقعى در آنجا است كه چقدر اين كهكشان در تصاوير اسپيتزر درخشان تر و واضح تر است و به راحتى آن را در طول موجى ۵ بار بلندتر از طول موج رويت شده به وسيله هابل آشكار مى كند.
اسپيتزر به نور دريافتى از ستارگان پيرتر كه بايد بيشتر جرم كهكشان را شامل شوند حساس تر است و درخشندگى كهكشان به راستى بر اين مدعا كه كهكشان بسيار پرجرم است، اشاره دارد. «مارك ديكينسون» از رصدخانه ملى مرئى (NOAO) گفت: اين كهكشان امروز بايد يك زوج كهكشان عظيم باشد. وى افزود: در آن زمان كه گيتى تنها ۸۰۰ ميليون سال سن داشته است اين كهكشان واقعاً و به طور قطع غول پيكر بوده است. دكتر مبشر و همكاران او از طريق آميختن اطلاعات ناشى از رصدهاى هابل، اسپيتزر و VLT فاصله تا اين كهكشان را تخمين زدند. اين رصدها جمعاً ردپاى وسيعى را از طيف الكترومغناطيس_ از طول موج مرئى تا نيمه هاى فروسرخ (از۴/۰ تا ۸ ميكرون)_ را پوشش مى دهد.
درخشندگى نسبى ابن كهكشان در طول موج هاى مختلف با نظريه انبساط عالم به خوبى توافق دارد و به اخترشناسان اجازه مى دهد تا با استفاده از ساير روش ها فاصله را با تقريب مناسبى تخمين بزنند. آنها در اين زمان همچنين مى توانند تصويرى از پيشروى كهكشان چه از نظر جرم و يا سن ستارگان به دست آورند. اين تيم همچنان تلاش مى كند تا فاصله تخمينى را به وسيله سنجش طيف نمايى با بزرگترين تلسكوپ هاى مستقر در زمين يعنى VLT ، KECK و رصدخانه هاى GEMINI به درستى تثبيت كنند. اما اين كهكشان اثبات كرده است كه براى رصدهاى زمينى سوژه اى بس كم نور و ضعيف است؛ اگرچه در نتيجه رصدهاى بسيارى در طول موج هاى متفاوت تاثير رنگ در آن بسيار منحصر به فرد به نظر مى رسد و آن را از حيث جرم و اندازه بسيار عظيم الجثه معرفى مى كند.
بسيارى از اخترشناسان بر اين باورند كه كهكشان ها پس از چندى اقدام به كوچك شدن مى كنند و به ازاى آن جرم خود را تقويت مى كنند. هرچند اين موضوع به دكتر مبشر و همكاران او نظرياتى سنتى و قديمى را گوشزد مى كند كه در آنها برخى كهكشان ها به طور يكپارچه متولد مى شوند و به سرعت شكل مى گيرند و در جمع كل همچون گذشته هستند. براى چنين كهكشان بزرگى اين بايد به صورت يك رويداد انفجارى هولناك بوده باشد و انرژى حاصل از ظهور سريع ستارگان احتمالاً به گرم كردن عالمى كه پس از انفجار بزرگ سرد شده بوده است كمك كرده است. اين حادثه زودهنگام (۵ درصد اوليه عمر هستى) زمينه اى پرثمر براى انتظار تلسكوپ فضايى James Webb است كه حساسيتى فروسرخى دارد تا شايد به تماشاى ستارگان بسيار قديمى كه پس از مهبانگ مشتعل شده اند، بپردازد.
ParsSky.com