به دام افتادن نخستين سياره فراخورشيدى

و اينك زمين مانندها
پوريا ناظمى

سياره كوچكى كه تنها حدود ۷ يا ۸ برابر جرم زمين، جرم دارد در اطراف ستاره اى نزديك به زمين به دام افتاد تا اخترشناسان گام ديگرى در دنياى كشف فراخورشيدى ها و كشف دنياهاى دور بردارند. اخترشناسان معتقدند اين سياره تازه كشف شده شبيه ترين سياره فراخورشيدى به زمين است كه تاكنون يافت شده است.
جئوف مارسى (Geoff Marcy) از دانشگاه كاليفرنيا درباره اين كشف معتقد است: «براى نخستين بار توانسته ايم خويشاوندى را در اطراف ستاره اى ديگر بيابيم و اين گام بزرگى است.»
در طول يك دهه گذشته اخترشناسان بيش از ۱۵۰ سياره فراخورشيدى كشف كرده اند كه اغلب آنها نيز سياراتى گازى شكل و پرجرم همانند مشترى هستند. در سال ۲۰۰۴ ميلادى گروه مارسى گزارش داد موفق به كشف سياره اى با ابعاد ۱۸ تا ۲۵ برابر جرم زمين شده است تا حد سيارات فراخورشيدى كشف شده تا حد جرم سياره نپتون كاهش يابد و در همان هنگام نيز يك گروه از محققان اروپايى اعلام كردند موفق به كشف سياره اى در ابعاد اورانوس با جرم حدود ۱۴ برابر جرم زمين شده اند.
اما ابرزمين كشف شده جديد حد پايين اين سيارات را رقم زد. اين سياره به دور ستاره «گليس ۸۷۶» (Glise ۸۷۶) قرار دارد و دانشمندان توانستند آن را با كمك اطلاعات رصدى تلسكوپ كك به دام اندازند. «گليس ۸۷۶» يك كوتوله سرخ نزديك به زمين است و با جرمى معادل يك سوم جرم خورشيد در فاصله تنها ۱۵ سال نورى از زمين و در راستاى صورت فلكى دلو قرار دارد.
تاكنون ۲ سياره گازى غول پيكر در اطراف اين ستاره يافت شده بود، دو مشترى گون غول پيكرى كه هر ۳۰ و ۶۱ روز يك بار ستاره مادر خود را دور مى زدند. اين سيارات با كمك اثر گرانشى كه در حركت ستاره مى گذارند به دام افتاده بودند. اما بررسى هاى جديد و البته دقيق ترى كه طى ۳ سال گذشته ادامه داشته است، مشخص كرد اين منظومه ميزبان سياره اى ديگر نيز هست. سياره اى كوچك با جرم بين ۶ تا ۹ برابر جرم زمين كه هر ۱/۹۴ روز يك بار سياره مادر را دور مى زند.
جرم اين سياره بين مرز زمين و اورانوس قرار دارد و با توجه به اينكه در منظومه شمسى، مشابهى براى آن وجود ندارد نمى توان با قاطعيت از مشخصات آن سخن گفت. اما اين احتمال (در حد يك حدس) وجود دارد كه اين سياره، سياره اى سنگى با جوى غليظ و فعال باشد.
مارسى درباره اين سياره مى گويد: «ما هنوز اطلاعات مستقيمى از تركيبات شيميايى و يا ساختار اين سياره در اختيار نداريم و هنوز نمى دانيم آيا واقعاً با سياره اى سنگى طرف هستيم و يا تركيبى از يخ، سنگ و گاز اين سياره را شكل داده است. اما آنچه مسلم است اين نكته است كه اين سياره بسيار داغ است. فاصله اين سياره تا ستاره مادر تنها ۳/۲ ميليون كيلومتر برآورد شده - ۲درصد فاصله زمين تا خورشيد- و به همين دليل انتظار مى رود دما تا بيش از ۲۰۰ درجه سانتى گراد افزايش يابد. از سوى ديگر دوره تناوب نجومى ۲ روزه اين سياره به دور ستاره مادرش باعث ايجاد شرايطى مى شود كه شكل گيرى حيات را با ترديد مواجه مى كند.
كاشفان اين سياره معتقدند تا مدت طولانى نخواهند توانست اين ركورد سياره كم جرم را در اختيار خود نگاه دارند و با توجه به فناورى هاى موجود نيز شانس يافتن سيارات كوچك تر به روش هاى گوناگون وجود خواهد داشت. اما گام بزرگ در اين زمينه با آغاز ماموريت فضايى ناسا با عنوان كاوشگر فراخورشيدى ها برداشته خواهد شد. اين ماموريت كه در سال ۲۰۱۴ آغاز خواهد شد گام بعدى را بر خواهد داشت و سياراتى كاملاً مشابه زمين را به دام خواهد انداخت.
قابل ذكر است نتايج تحقيقات اين گروه، در ژورنال اخترفيزيك (The Astrophysical Journal) به چاپ رسيده است.
Nojum.ir