محصول تكنولوژى پيشرفته
افسانه بهرامى
آلودگى صوتى ناشى از محصولاتى كه تكنولوژى پيشرفته توليد مى كند، يكى از مهم ترين آلاينده هاى محيط زيست در نواحى شهرى است. سلامت روح و روان، ميزان توانايى تامين معاش، سطح زندگى و تحصيلات افرادى كه در مكان هاى آرام و كم سر و صدا زندگى مى كنند با افرادى كه در مكان هايى با آلودگى صوتى بالا زندگى مى كنند، تفاوت زيادى دارد. در واقع هر نوع صدايى كه باعث آزار و اذيت و از بين رفتن آرامش و تفكر در فرد شود آلودگى صوتى تعريف مى شود به نحوى كه صداى موسيقى اگر در موقعيت و زمان نامناسب اجرا شود منبع آلودگى صوتى در نظر گرفته مى شود.
با اين سئوال روبه رو هستيم كه آيا مقدار مجاز صوت براى شنيدن در افراد مختلف متفاوت است؟ در پاسخ به اين سئوال مهندس حسين مهرآوران مسئول واحد صوت شركت كنترل كيفيت هوا مى گويد: «در رابطه با شدت اصوات عوامل مختلفى در تاثيرپذيرى انسان موثرند. هر چه شدت و دوام صوت بيشتر باشد اثر نامطلوب آن بر انسان زيادتر است. حساسيت افراد به سروصدا (آلودگى صوتى) متفاوت است. كهولت سن و وجود بيمارى هاى شنوايى منجر به از دست دادن قدرت شنوايى و نقصان آن نسبت به ساير افراد جامعه مى شود. حتى در بعضى اشخاص با اين كه در معرض صداى زيادى قرار مى گيرند عوارض شنوايى بروز نمى كند. در حالى كه برخى ديگر اگر در مدت كوتاه ترى در معرض صداى ناهنجار باشند دچار عوارض شنوايى مى شوند، ولى استانداردهاى بين المللى تعيين شده براى كاربرى هاى مختلف از جمله كاربرى مسكونى براى افراد مختلف در روز ۵۵ دسى بل و در شب ۴۵ دسى بل در نظر گرفته شده است. واحد آلودگى صوتى بر حسب دسى بل و براساس تغييرات فشار هوا بين صفر دسى بل (آستانه شنوايى) تا صد و سى دسى بل (آستانه كرى) قرار دارد. همچنين وابستگى فركانس گوش انسان نيز بين ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز است.»
عوامل مختلفى به عنوان منبع آلودگى صوتى در نظر گرفته مى شوند از قبيل فعاليت هاى صنعتى، فعاليت هاى تجارى، پروازهاى هواپيما، ترافيك خيابان ها، حركت قطارها و... در ايران اكثر شهرها كليه منابع آلودگى صوتى را دارند اما سيستم هاى حمل و نقل از جمله جاده اى (خودروها و موتورسيكلت ها) و هوايى نقش مهم ترى در توليد آلودگى صوتى دارند. بنابر اظهارات مهندس مهرآوران تهران و تعدادى از كلانشهرها از جمله مشهد، اصفهان و شيراز آلوده ترين شهرها از لحاظ صوت هستند. در اين ميان تهران به علت تردد بيش از حد خودرو در خيابان ها و فرسوده بودن تعداد زيادى از آنها و همچنين به دليل عدم رعايت استانداردهاى آلودگى صوتى توسط صنايع خودروسازى در رده هاى اول از لحاظ آلودگى صوتى قرار دارد كه البته در رابطه با جايگاه تهران در دنيا به دليل آماده نشدن نقشه هاى صوتى كل شهر نمى توان اظهارنظر كرد. قابل به ذكر است در تهران مناطق مركزى و پرترافيك شهر، مناطق جنوبى و پرجمعيت به ويژه مناطقى كه ريل راه آهن از آنها مى گذرد و يا در مسير پرواز هواپيماها هستند به ويژه تهرانسر، ميادين پرتردد از جمله ميدان توحيد، ميدان انقلاب، ميدان آزادى و قسمت هايى كه داراى بزرگراه هاى متعدد هستند قسمت هاى آلوده ذكر شده اند.وى در ادامه وجود كارخانجات را از ديگر منابع مهم آلودگى صوتى عنوان كرد. به نحوى كه در ايران كارخانجات ذوب فلزات، فولادسازى، توليد سيمان، صنايع نفت و گاز و... از تراز صوتى بالاتر از حد استاندارد برخوردار هستند. در دنيا براى حل معضل مذكور راهكارهاى بسيارى ارائه شده و در موارد زيادى به مرحله انجام رسيده است. متاسفانه در ايران موارد محدودى از اين راهكارها مورد استفاده قرار مى گيرد. مهندس مهرآوران مى گويد: «بهترين اقدام انجام شده در جهت كاهش آلودگى صوتى بدين صورت است كه قبل از آغاز پروژه ساخت در منطقه اى، كاربرى و نقشه هاى صوتى آن منطقه را با توجه به استانداردهاى بين المللى تعيين شده مشخص مى كنند. مثلاً محيط هاى آرام و كم صدا براى بيمارستان ها و مكان هاى آموزشى و استراحتگاه ها در نظر گرفته شده و مناطق صنعتى، تجارى و كارخانجات را دور از مناطق مسكونى، آموزشى و بيمارستان ها تعيين مى كنند كه اين قبيل اقدامات به منظور پيشگيرى از ايجاد آلودگى صوتى است. اما براى كاهش آلودگى صوتى مواردى نظير فرودگاه ها يا شركت هاى هواپيمايى را در رابطه با هواپيماهايى كه شدت صوت خارج از حد استاندارد دارند ملزم به پرداخت مبلغى به عنوان جريمه مى كنند.
پرواز برخى از هواپيماها را در شب ممنوع مى كنند. براى خيابان ها، اتوبان ها و بزرگراه ها آسفالت هاى مخصوصى كه شدت صوتى را كاهش مى دهند استفاده مى كنند. بين مناطق مسكونى و بزرگراه ها ديوارهاى صوتى مى كشند، كارخانجات توليد خودرو ملزم به رعايت قوانينى مبنى بر كاهش آلودگى صوتى خودروها براى ساخت خودرو مى شوند و...
و اما در ايران در حال حاضر شهردارى تهران در حال تهيه نقشه هاى صوتى شهر به تفكيك مناطق است كه مناطق ۶ ، ۷ ۹، ، ۱۱ و ۱۲ تكميل و مناطق ۱۰ و ۱۷ در حال اجرا است. در منطقه ۹ فرودگاه مهرآباد قرار دارد كه نقشه هاى صوتى آن نيز تهيه شده است و در برخى كارخانجات ايران استفاده از گوش پوش ها، صدا خفه كن، ديوارهاى صوتى به عنوان راهكار محافظتى ارائه شده است.»
با وجودى كه اين صداهاى ناهنجار آسيب هاى غيرقابل برگشت به برخى از ارگان هاى بدن وارد مى كند در خيابان هاى ايران در مسير ساخت فاضلاب هاى شهرى و... با كارگرانى روبه رو هستيم كه از وسايلى با دسى بل هاى صوتى بالا بدون هيچ گونه محافظ صوتى استفاده مى كنند. در اين رابطه مسئول واحد صوت شركت كنترل كيفيت هوا مى گويد: «اقدام خاصى در اين زمينه صورت نگرفته است ولى مى توان به آنها تذكر داد كه ساعت هاى مشخصى از اين دستگاه ها استفاده كنند. به عنوان نمونه هر نفر ساعت محدودى در روز با آن دستگاه كار كرده و در آن مدت از گوشى هاى محافظ نيز استفاده كند و سپس نفر بعدى كار را ادامه دهد.»
• اثرات صوت بر گوش
صوت اثرات واضحى در افت شنوايى دارد. در اين راستا دكتر اصغر مكارم متخصص گوش و حلق و بينى مى گويد: «صوت عارضه زودرس و ديررس دارد، در عارضه زودرس، فرد در معرض و جهت مستقيم صوت قرار مى گيرد. نظير انفجارات در جبهه ها، تركيدگى لاستيك، صداى انفجار رعد و برق، صداى ترقه و... در اين حالت صوت در فركانس هاى بالاى چهار تا هشت هرتز اثر كرده و نقاط مربوط به اين فركانس ها در قسمت حلزونى گوش داخلى تخريب مى شود. البته در فركانس هاى گفتارى مشكل چندانى ايجاد نمى كند. علائم بالينى آن بدين صورت است كه ابتدا مريض علائم چندانى نداشته و از صداى زنگ مانند داخل گوش شاكى است كه اين صدا به شيوه هاى مختلفى بروز مى كند نظير صداى رودخانه.
اين صداهاى اضافى داخل گوش به تدريج افزايش پيدا كرده در نهايت وقتى فرد در مكان هاى عمومى مى رود صحبت ها را مى شنود ولى براى تفسير جملات دچار مشكل مى شود. در واقع قدرت تجزيه و تحليل سريع را از دست مى دهد (عدم قدرت تفسير حرف در يك فضاى جمعى). با پيشرفت بيمارى صداهاى اضافه در محيط هاى خلوت آزاردهنده تر مى شوند چرا كه عموماً در محيط هاى شلوغ صوت با شدت ۵۰ تا ۶۰ دسى بل وجود دارد كه اين اصوات تا حدى صداهاى داخل گوش را مى پوشانند. در نتيجه فرد در محيط هاى شلوغ كمتر آزار مى بيند. در حالى كه در محيط هاى خلوت به ويژه هنگام خواب فرد با اين صداها دچار اضطراب شده در نهايت مشكلات بى خوابى، عصبى به سراغش مى آيد. عارضه نادرتر در اين راستا پارگى پرده صماخ گوش است كه در صورت مواجهه با صوت بالا به صورت مستقيم اتفاق مى افتد. وى در رابطه با افرادى كه طى يك روند طولانى مدت دچار كاهش شنوايى مى شوند گفت: «افرادى كه صدايى را به طور مداوم در زمانى بيش از حد معمول مى شنوند دچار آسيب هايى در قسمت حلزونى گوش داخلى مى شوند. معمولاً ما صداى بالاى نود دسى بل را حداكثر در يك مدت زمان هشت ساعت مى توانيم تحمل كنيم. حال اگر نود دسى بل به صد دسى بل افزايش داده شود براى كاهش عارضه، مدت زمان در معرض قرار گرفتن بايد نصف شود. افرادى كه در مكان هايى با دسى بل صوتى بالا كار مى كنند به تدريج پس از حدود ده تا پانزده سال افت شنوايى پيدا مى كنند كه به صورت شروع زنگ در گوش، بى خوابى و كاهش تحمل نسبت به صدا بروز مى كند. (نظير افرادى كه در تراشكارى، صافكارى يا فرودگاه ها كار مى كنند) به دنبال آن مجبور مى شوند در مكان هاى شلوغ (عروسى) براى مدت كوتاهى محيط را ترك كرده و پس از آرام شدن بر گردند. در نهايت اگر افت شديد شنوايى رخ دهد حتى در تشخيص دادن فركانس اصوات هم مشكل پيدا مى كنند. در اين بيمارى سلول هاى قسمت حلزونى گوش داخلى مسير ارسال پيام به مغز براى هميشه آسيب ديده و غيرقابل ترميم هستند. بنابراين تنها راه درمان پيشگيرى است. افراد نرمال حداكثر نود دسى بل صوت را در هشت ساعت مى توانند تحمل كنند. حال فرد با افزايش دسى بل صوتى بايد ساعت تماس با اين صوت را كاهش داده، محل كار يا منزل (زندگى در بزرگراه ها) را تغيير داده و يا از محافظ هاى گوشى در محيط كار استفاده كند. به علاوه افرادى كه دچار افت شنوايى شده اند بايد از مصرف برخى داروها نظير جنتامايسين كه بر شنوايى تاثير دارند پرهيز كنند. به صورت دوره اى نزد پزشك متخصص براى كنترل ميزان شنوايى مراجعه كنند. قابل ذكر است صداهاى يكنواخت با فركانس متوسط و پائين در طولانى مدت نظير سى سال مى توانند مشكل آفرين باشند. نظير صداهاى يكنواخت دستگاه هاى بى هوشى در اتاق عمل كه گاهى مى توانند منجر به سكته در پزشكان شوند.
در اينجا بايد يادآورى كنم افرادى كه به طور مداوم به صداى موسيقى به ويژه در فاصله هاى نزديك و با دسى بل هاى بالاى صوتى گوش مى دهند نيز در معرض خطر هستند.»
• عوارض عمومى
اثرات آلودگى صوتى بر انسان عبارتند از:
۱- عدم پاسخ دهى در زمان مناسب به صدا
۲- افزايش قند و كلسترول خون
۳- تغيير ضربان قلب
۴- افزايش فشار خون
۵- افزايش هورمون آدرنالين و كورتيزول
۶- تنگ شدن مويرگ ها و عروق
۷- گرفتگى عضلات
۸- كند شدن حركات دودى شكل روده
۹- ايجاد زخم معده
۱۰- تحريكات پوستى
۱۱- اثرات روحى روانى
۱۲- كاهش وزن نوزادان در هنگام تولد به علت تنگ شدن مويرگ ها و خون رسانى ناكافى به جنين
۱۳- كاهش قدرت يادگيرى در كودكان با مكان هاى زندگى پرسروصدا
۱۴- افزايش سقط جنين
۱۵- استرس
۱۶- اضطراب
۱۷- كم خوابى
۱۸- بارزترين اثر كاهش قدرت شنوايى.
تمام اثرات ذكر شده حاصل تحقيقات در كشورهاى مختلف است كه از روى مقايسه بين ساكنان مناطق كم صدا با پرصدا به دست آمده است.
روزنامه شرق
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر